مسأله 1040

بعد از تمام شدن ذكر ركوع ، باید راست به ایستد وبعد از آن كه بدن آرام گرفت به سجده رود واگر عمدا پیش از ایستادن ، یا پیش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است .

مسأله 1041

اگر ركوع را فراموش كند و پیش از آن كه به سجده برسد ، یادش بیاید ، باید بایستد بعد به ركوع رود و چنانچه به حالت خمیدگی به ركوع برگردد ، نمازش باطل است .

مسأله 1042

اگر بعد از آن كه پیشانی بزمین برسد ، یادش بیاید كه ركوع نكرده بنابر احتیاط واجب باید بایستد و ركوع را بجا آورد و نماز را تمام كند و دوباره بخواند .

مسأله 1043

مستحب است پیش از رفتن به ركوع در حالی كه راست ایستاده تكبیر بگوید و در ركوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگهدارد و گردن را بكشد و مساوی پشت نگهدارد و بین دو قدم را نگاه كند وپیش از ذكر یا بعد از آن صلوات بفرستد و بعد از آن كه از ركوع برخاست و راست ایستاد ، در حال آرامی بدن بگوید سمع الله لمن حمده .

مسأله 1044

مستحب است در ركوع زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند. 

سجود

مسأله 1045

نمازگزار باید در هر ركعت از نمازهای واجب و مستحب ، بعد از ركوع دو سجده كند وسجده آن است كه پیشانی و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد .

مسأله 1046

دو سجده روی هم یك ركن است كه اگر كسی در نماز واجب عمدا یا از روی فراموشی هر دو را ترك كند ، یا دو سجده دیگر به آنها اضافه نماید ، نمازش باطل است.

مسأله 1047

اگر عمدا یك سجده كم یا زیاد كند ، نماز باطل میشود و اگر سهوا یك سجده كم كند حكم آن بعدا گفته خواهد شد .

مسأله 1048

اگر پیشانی را عمدا یا سهوا به زمین نگذارد ، سجده نكرده است . اگر چه جاهای دیگر به زمین برسد ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهوا جاهای دیگر را به زمین نرساند ، یا سهوا ذكر نگوید سجده صحیح است .

مسأله 1049

در سجده هر ذكری بگوید كافی است ولی احتیاط واجب آن است كه مقدار ذكر از سه مرتبه سبحان الله یا یك مرتبه سبحان ربی الاعلی و بحمده كمتر نباشد ومستحب است سبحان ربی الاعلی و بحمده را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید .

مسأله 1050

در سجود باید به مقدار ذكر واجب ، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذكر مستحب هم ، اگر آن را به قصد ذكری كه برای سجده دستور داده‌اند بگوید ، آرام بودن بدن لازم است .

مسأله 1051

اگر پیش از آن كه پیشانی به زمین برسد و بدن آرام بگیرد عمدا ذكر سجده را بگوید ، یا پیش‌از تمام شدن ذكر عمدا سر از سجده بردارد ، نماز باطل است .

مسأله 1052

اگر پیش از آن كه پیشانی به زمین برسد و بدن آرام گیرد ، سهوا ذكر سجده را بگوید و پیش از آن كه سر از سجده بردارد ، بفهمد اشتباه كرده باید دوباره در حال آرام بودن ، ذكر را بگوید .

مسأله 1053

اگر بعد از آن كه سر از سجده برداشت ، بفهمد كه پیش از آرام گرفتن بدن ذكر را گفته یا پیش از آن كه ذكر سجده تمام شود سر برداشته نمازش صحیح است .

مسأله 1054

اگر موقعی كه ذكر سجده را میگوید ، یكیاز هفت عضو را عمدا از زمین بردارد ، نماز باطل میشود ولیموقعی كه مشغول گفتن ذكر نیست ، اگر غیر پیشانی جاهای دیگر را از زمین بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد .

مسأله 1055

اگر پیش از تمام شدن ذكر سجده سهوا پیشانی را از زمین بردارد نمیتواند دوباره بزمین بگذارد وباید آن‌را یك سجده حساب كند ، ولی اگر جاهای دیگر را سهوا از زمین بردارد ، باید دو مرتبه به زمین بگذارد و ذكر را بگوید .

مسأله 1056

بعد از تمام شدن ذكر سجده اول باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوباره به سجده رود .

مسأله 1057

جای پیشانی نمازگزار باید از جاهای زانوهایش پست‌تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد ، بلكه احتیاط واجب آن است كه جای پیشانی او از جای انگشتانش پست‌تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد .

مسأله 1058

در زمین سراشیب كه سراشیبی آن درست معلوم نیست احتیاط واجب آن است كه جای پیشانی نمازگزار از جای انگشتهای پا و سر زانوهای او بیش از چهار انگشت بسته بلند تر نباشد .

مسأله 1059

اگر پیشانی را سهوا به چیزی بگذارد كه از جای انگشتهای پا و سر زانوهای او بلند تر از چهار انگشت بسته است ، چنانچه بلندی آن بقدری است كه نمیگویند در حال سجده است ، میتواند سر را بردارد و به چیزی كه بلندی آن به اندازه چهار انگشت بسته یا كمتر است بگذارد و میتواند سر را بروی آنچه باندازه چهار انگشت یا كمتر است بكشد ، و اگر بلندی آن بقدری است كه میگویند در حال سجده است احتیاط واجب آن است كه پیشانی را از روی آن بروی چیزی كه بلندی آن به اندازه چهار انگشت بسته یا كمتر است بكشد ، واگر كشیدن پیشانی ممكن نیست ، بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام كند و دوباره بخواند .

مسأله 1060

باید بین پیشانی و آنچه بر آن سجده میكند چیزی نباشد پس اگر مهر بقدری چرك باشد كه پیشانی به خود مهر نرسد ، سجده باطل است ولی اگر مثلا رنگ مهر تغییر كرده باشد اشكال ندارد .

مسأله 1061

در سجده باید كف دست را بر زمین بگذارد ولی در حال ناچاری پشت دست هم مانعی ندارد ، و اگر پشت دست ممكن نباشد ، باید مچ دست را بگذارد ، و چنانچه آن را هم نتواند ، باید تا آرنج هر جا كه میتواند بر زمین بگذارد و اگر آن هم ممكن نیست ، گذاشتن بازو كافی است .

مسأله 1062

در سجده باید بنابر احتیاط واجب سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمین بگذارد ، و اگر انگشتهای دیگر پا ، یا روی پا را به زمین بگذارد ، یا به واسطه بلند بودن ناخن ، سر شست بزمین نرسد نماز باطل است وكسی كه به واسطه ندانستن مسأله نمازهای خود را این طور خوانده بنابر احتیاط مستحب ، باید دوباره بخواند .

مسأله 1063

كسی كه مقداری از شست پایش بریده ، باید بقیه آن را به زمین بگذارد ، و اگر چیزی از آن نمانده ، یا اگر مانده خیلی كوتاه است باید بقیه انگشتان را بگذارد واگر هیچ انگشت ندارد ، باید هر مقداری از پا باقی مانده به زمین بگذارد .

مسأله 1064

اگر بطور غیر معمول سجده كند ، مثلا سینه وشكم را به زمین بچسباند ، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند ، واگر پاها را درازا كند ، اگر چه هفت عضوی كه گفته شد به زمین برسد ، باید نماز را دوباره بخواند .

مسأله 1065

مهر یا چیز دیگری كه بر آن سجده میكند ، باید پاك باشد ، ولی اگر مثلا مهر را روی فرش نجس بگذارد ، یا یك طرف مهر نجس باشد و پیشانی را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد .

مسأله 1066

اگر در پیشانی دمل و مانند آن باشد ، چنانچه ممكن است باید با جای سالم پیشانی سجده كند ، و اگر ممكن نیست باید زمین را گود كند ودمل را در گودال و جای سالم را به مقداری كه برای سجده كافی باشد بر زمین بگذارد .

مسأله 1067

اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد باید بیكی از دو طرف پیشانی سجده كند و اگر ممكن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممكن نیست باید به هر جای از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هیچ جای از صورت ممكن نیست باید با جلو سر سجده نماید .

مسأله 1068

كسی كه نمیتواند پیشانی را به زمین برساند باید به قدری كه میتواند خم شود و مهر یا چیز دیگری را كه سجده بر آن صحیح است روی چیز بلندی گذاشته و طوری پیشانی را بر آن بگذارد كه بگویند سجده كرده است ، ولی باید كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول بزمین بگذارد .

مسأله 1069

كسی كه هیچ نمیتواند خم شود باید برای سجده بنشیند و با سر اشاره كند و اگر نتواند باید با چشمها اشاره نماید و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است كه اگر میتواند بقدری مهر را بلند كند كه پیشانی را بر آن بگذارد و اگر نمیتواند احتیاط مستحب آن است كه مهر را بلند كند وبه پیشانی بگذارد ، و اگر با سر یا چشمها هم نمیتواند اشاره كند ، باید در قلب نیت سجده كند ، و بنابر احتیاط واجب با دست و مانند آن برای سجده اشاره نماید .

مسأله 1070

كسی كه نمیتواند بنشیند ، باید ایستاده نیت سجده كند و چنانچه میتواند ، برای سجده با سر اشاره كند و اگر نمیتواند ، با چشمها اشاره نماید و اگر این را هم نمیتواند ، در قلب نیت سجده كند ، وبنابر احتیاط واجب با دست و مانند آن برای سجده اشاره نماید .

مسأله 1071

اگر پیشانی بیاختیار از جای سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد ، واین یك سجده حساب میشود ، چه ذكر سجده را گفته باشد یا نه واگر نتواند سر را نگهدارد وبی اختیار دوباره به جای سجده برسد ، رویهم یك سجده حساب میشود و اگر ذكر نگفته باشد باید بگوید .

مسأله 1072

جائی كه انسان باید تقیه كند میتواند بر فرش ومانند آن سجده نماید ولازم نیست برای نماز به جای دیگر برود .

مسأله 1073

اگر روی چیزی كه بدن روی آن آرام نمیگیرد سجده كند باطل است ولی روی تشك پر یا چیز دیگری كه بعد از سر گذاشتن و مقداری پائین رفتن آرام میگیرد سجده كند اشكال ندارد .

مسأله 1074

اگر انسان ناچار شود كه در زمین گل نماز بخواند میتواند در حالی كه ایستاده است ، برای سجده با سر اشاره كند و تشهد را ایستاده بخواند و اگر سجده وتشهد را بطور معمول هم بجا آورد ، نمازش صحیح است .

مسأله 1075

در ركعت اول و ركعت سومی كه تشهد ندارد ، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا اگر بعد از سجده دوم بدون آن كه مقداری بنشیند برای ركعت بعد برخیزد نمازش صحیح است ، ولی بنابر احتیاط واجب باید بعد از سجده دوم قدری بیحركت بنشیند و بعد برخیزد .

چیزهائی كه سجده بر آنها صحیح است

مسأله 1076

باید بر زمین و چیزهای غیر خوراكی كه از زمین میروید ، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چیزهای خوراكی و پوشاكی صحیح نیست و نیز سجده كردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است اما سجده كردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشكال ندارد .

مسأله 1077

احتیاط واجب آن است كه بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نكنند .

مسأله 1078

سجده بر چیزهائی كه از زمین میروید و خوراك حیوان است مثل علف و كاه صحیح است .

مسأله 1079

سجده بر گلهائی كه خوراكی نیستند ، صحیح است ولی سجده بر دواهای خوراكی كه از زمین میروید ، مانند گل بنفشه و گل گاوزبان صحیح نیست .

سجود

مسأله 1080

سجده بر گیاهی كه خوردن آن در بعضی از شهرها معمول است ودر شهرهای دیگر معمول نیست و نیز سجده بر میوه نارس صحیح نیست ولی سجده بر توتون جایز است.

مسأله 1081

سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحیح است بلكه به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلی و مانند آن هم میشود سجده كرد .

م